Адзін з падмуркаў беларускага кіно – фемінізм і эмансіпацыя жанчын.

«Чуеш, Беларусь! Веру – будзе вольная Беларусь працоўных, рабочых і сялян!» «Чуем!» – гучыць у адказ.

Познесацыялістычная дыстапічная навуковая фантастыка, прыгожая і змрочная.

Падлеткавы бунт на ўздыме перабудовы аб характары гвалту.

Забытая адукацыйная рэтраўтопія з Альфамегацэнтаўра.

Найлепшая анархісцкая і падрыўная сатыра беларускага рэжыму і ліберальнай апазіцыі.

Вузкая сузіральная сувязь беларускага кіно з Жан-Мары Штраўбам.

Нястача стварае свой уласны медыум.

Адзін з самых кранальных і паэтычных дакументальных нарысаў пра беларускае паўстанне 2020 году.

Магчыма, самы манументальны фільм у гісторыі беларускага кінематографу. Архіў кадраў мабільнага тэлефона фільму ў працэсе стварэння – зняты і пастаўлены самім паўстаннем.

Суб’ектыўная выбарка на зломах палітыкі і эстэтыкі беларускай (кіна)гісторыі.

Антытаталітарная казка пра тое, як стаць чалавекам, сапраўдны чароўны ліхтар.

Паэтычны і прыгожа зроблены фільм, які мог бы стаць пачаткам вялікага стылю ў беларускім кіно.

Прыклад фільму, які меў шырокі глядацкі поспех, таму што казаў пра актуальную сацыяльную з’яву – перасяленне вяскоўцаў у гарады – і паказваў знаёмыя, блізкія гледачам характары. Спакваля, як у сказе пра «белых росаў», прадпрынятая спроба нацыянальнага самавызначэння.

Манументальная спроба паставіць амерыканскі жанр трылеру на службу савецкай ідэалогіі. «Мальбы пра мір», як акрэсліў ідэю фільму сцэнарыст Алесь Адамовіч, не атрымалася, і выканаўца галоўнай ролі стаў ярым расійскім мілітарыстам, а Беларусь – суўдзельніцай Расіі ў агрэсіі супраць Украіны.

Беларускі ўклад у «перабудовачнае» моладзевае кіно, на які таксама масава адгукнуліся гледачы. Такіх свабодных часоў у Беларусі больш не было, некалькі пакаленняў змянілася, але гэтак жа, як герой фільму, не здолела сфармуляваць сваіх жыццёвых прынцыпаў.

Паэтычная і жорсткая казка, якая прадказала будучыню Беларусі, татальную хлусню, рэпрэсіі і палітычныя забойствы. Але гледачоў не пакідае надзея.

Абразкі пасляваеннай Беларусі, у якіх скразіць дух часу, з культавай сцэнай пра тое, як байцы ўкраінскага антысавецкага супраціву вучаць камуніста маліцца.

Найважнейшы фільм, створаны неўзабаве пасля атрымання Беларуссю незалежнасці, пра лёс правінцыйнага паэта, агульны для беларускіх творцаў. У галоўнага героя не атрымалася скарыць Маскву, у выканаўцы галоўнай ролі – атрымалася, але ён там загінуў.

Постмадэрнісцкая гульня аўтараў апынулася найбольш дакладным і шчырым кінавыказваннем пра сучасную Беларусь. А цытата з фільму – «Бабры – не рабы» – нават стала лозунгам народных пратэстаў у Бабруйску.

Выбітная спроба паглядзець на Другую сусветную вайну з беларускай – і сучаснай – перспектывы. Два тэзісы з фільму – «беларусаў ужо не засталося» і «няма ніякага беларускага кіно» – заўсёды добрая нагода згадаць і тое, і другое.

Адлік гісторыі беларускага кінематографа ад даты, калі Саўнаркам БССР выдаў пастанову «Аб урэгуляванні кінасправы ў БССР», надалей вызначае яго лёс як неасавецкага, а паўстанне нацыянальнага кінематографу застаецца пытаннем для будучыні.

Філасофскае выказванне, якое не толькі адлюстроўвае свой час, але і размаўляе на візуальнай мове і ўзнімае тэмы, зразумелыя нават праз 60 гадоў. Стужка быццам запрашае нас зазірнуць углыб памяці народу.

Гіперрэалістычны жахлівы напамін аб кошце любой вайны. «Калі мы забудзем пра сваё мінулае – мы асуджаныя перажыць яго нанова». Фільм, аднаго прагляду якога досыць, каб ён урэзаўся ў памяць і застаўся там назаўжды.

Гэта быццам здымак з далёкага палескага хутара, дзе застылі хвіліны жыцця, без якіх немагчыма зразумець беларускую душу. Важны паэтычны дакумент, які адлюстроўвае штодзённасць значнай часткі беларусак і беларусаў.

Гэтыя анімацыйныя гісторыі нагадваюць калейдаскоп ці мазаіку з беларускіх слоў і вобразаў, якія аб’ядноўваюцца ў цёплую, амаль хатнюю гісторыю, напоўненую той іранічнай мудрасцю, што перадаецца з пакалення ў пакаленне.

Карціна, якая будзе зразумелая кожнаму. Філасофскае назіранне, напоўненае змірэннем з непазбежнасцю смерці, але пры гэтым поўнае жадання жыць. У фільме шмат паветра і магіі месца – за 50 хвілін літаральна ўлюбляешся ў тую прастору, у якую ўпускаюць героі і пагружае рэжысёр. Сузіральная стужка, у якой не вельмі шмат дынамікі, але шмат часу, каб разгледзець дэталі, і разам з тым падумаць на вечную экзістэнцыйную тэму.

Дакументальная стужка, якая апроч мастацкага феномену ЖЭС-арту закансервавала ў сабе час, які быў да 2020 года, з яго каральнай цэнзурай, негалоснымі правіламі жыцця ў Беларусі і прагай да свабоды ў несвабоднай краіне. «Чыстае мастацтва» – партрэт Мінску ўзору канца 2010-х гадоў, які паказвае праз прызму сучаснага мастацтва і мастака Захара Кудзіна, як дзяржава цэнзуруе розныя праявы свабоды людзей, а пачынае з таго, што яны бачаць вакол сябе на вуліцах гораду.

Фільм з разраду «нічога не адбываецца», але табе гэта падабаецца.

Перліна «беларускага кончанага кіно», зрэжысураваная яго лідарам. Стужка з’яўляецца пераканаўчым доказам, што адэпты кіношнай рэлігіі «ідэя важнейшая за бюджэт» маюць рацыю. Бо фільм можна зняць і на айфон, у аснове сюжэту якога будзе тыповае спатканне, – наперадзе ўсяго тое, як ты гэта зробіш і якія сэнсы закладзеш.
«Спатканне ў Мінску» – кінаатракцыён, у якім кожнае слова і кожны погляд маюць сваю вагу. Заходзячы на ​​тэрыторыю рэжысуры кіно, знятае адным бесперапынным кадрам, Мікіта Лаўрэцкі спраўляецца абсалютна пераканаўча. Узмацняе эфект праўдзівасці спалучэнне актуальных тэм з архіўнымі кадрамі. Калі табе як на сподачку падаюць «доказы» рэальнасці жыццёвых гісторый, якія абмяркоўваюць галоўныя героі Мікіта і Оля (іх, вядома, вельмі ўдала клічуць таксама як рэальных людзей), то рэдкі_ая глядач_ка не пачне лавіраваць сярод сумневаў: ці сапраўды ўсё гэта выдумка, як заяўляе стваральнік фільму ў першым жа тытры.
Гэта таксама важнае кінематаграфічнае адлюстраванне думак і перажыванняў маладых беларусаў у турбулентныя часы.'

Бліскучая фіксацыя наступстваў прапаганды, якая набыла форму дыялогу з ахвярамі гэтай з’явы. Апроч гэтага, фільм даследуе культуру даносаў, якія не проста засталіся ў савецкім мінулым, а сталі часткай сучаснасці беларусак і беларусаў.

Манументальнае кінавыказванне, якое даказвае: беларускаму кіно ёсць што прапанаваць еўрапейскаму гледачу. Гаворачы пра Беларусь, гэты фільм аналізуе постсавецкі стан з пункту гледжання моладзі і прапануе арыгінальны погляд на сучасныя падзеі.

Калі б трэба было паказаць іншапланецянам 10 беларускіх фільмаў за апошнія 100 гадоў, каб яны нешта зразумелі, я абрала б гэтыя стужкі. Балансуючы паміж ігравымі і дакументальнымі карцінамі, я ў гэтай падборцы пастаралася адлюстраваць «учора» і «сёння» як беларускага кіно, так і Беларусі: яе характэрныя рысы, людзей і іхны погляд на жыццё, унікальны «беларускі код» і адметную культурную ідэнтычнасць.
Траўматычны досвед народу XX стагоддзя перапрацаваны ў кінамастацтва Элемам Клімавым у «Ідзі і глядзі» ды Віктарам Туравым у «Праз могілкі». Гэта кінематаграфічны падмурак беларускага кіно: балючыя аповеды, якія дазваляюць зразумець гістарычны кантэкст і лёсы беларусак і беларусаў таго часу. «Мы жывем на краі» Віктара Аслюка, «Summa» Андрэя Куцілы і «Чыстае мастацтва» Максіма Шведа – гэта ўжо пра сённяшніх нас, пра нашае адчуванне свету вакол. Рэжысёры ў сваіх дакументальных стужках праводзяць нас праз прасторы, у якіх жыццё набывае свой сціплы, але вельмі кранальны характар.
Асобнае месца ў беларускім кіно займае анімацыя. «Беларускія прымаўкі» Міхаіла Тумелі – прыклад таго, як праз лаканічныя гісторыі з дапамогай вобразнай анімацыі можна адлюстраваць беларускі характар. Кожны сюжэт – гэта не проста казка, а памяць пра тое, як гучаць словы нашых бабуль і дзядуляў.
«Апошні дзень гэтага лета» Юліі Шатун і Мікіты Аляксандрава і «Спатканне ў Мінску» Мікіты Лаўрэцкага – адбітак галасоў новага пакалення беларускіх рэжысёрак і рэжысёраў, якія смела эксперыментуюць з формай і змястоўнымі акцэнтамі. У гэтых шчырых карцінах адлюстроўваюцца не толькі асабістыя пачуцці, але і пульс сённяшняга жыцця Беларусі. Актуальныя дакументальныя фільмы «Усё добра, я сплю» Вольгі Абрамчык ды «Радзіма» Ганны Бадзякі і Аляксандра Міхалковіча можна лічыць летапісам сучаснай гісторыі Беларусі. Яны глыбока асвятляюць праблемы грамадства і з’яўляюцца моцнымі сведчаннямі пра нашае «сёння», назаўсёды захоўваючы частку гэтай эпохі.
У выніковым спісе кожны фільм – быццам частка вялікай карціны, дзе ёсць месца і болю, і іроніі, і надзеі. Глядзець іх – гэта як чытаць гісторыю, запісаную не чарнілам, а святлом і ценямі, у якой Беларусь жыве, адчувае, памятае і рухаецца наперад, у «заўтра».

Лепш выбіраць толькі ігравое і асобна – дакументальнае.

Віртуозна зробленая псіхадрама.

Выдатнае антысавецкае рэтра.

Бясспрэчны шэдэўр.

Топавы эксперыментальны рэліз.

Найлепшае пра траўматычнае лета-2020.

Эталон айчыннага індзі – з усімі наступствамі.

Ідэальны трэш-прадукт – постпрапаганда, недапорна.

Чыстая паэзія памежжа.

Этна, у якім хочацца жыць.

Заўтрашні дзень белкіно.

Усё ў маіх найноўшых тэкстах.

Гэты фільм стаў апошняй працай для выбітнага беларускага кінарэжысёра Ігара Дабралюбава, які хоць і нарадзіўся ў Расіі, але добра ўлавіў дух беларускай ідэнтычнасці, і стаў «сваім». Фільм, зняты ў 1994 годзе, стаў прарочым, а акрэсленыя праблемы беларускай культуры і ідэнтычнасці актуальныя і праз трыццаць гадоў.

Яшчэ адзін фільм аднаго з найлепшых беларускіх рэжысёраў ХХ стагоддзя. Акрэслівае праблемы ўрбанізацыі і адрыву ад каранёў праз няпросты жыццёвы лёс і гісторыі кахання.

Класіка дзіцячага кіно ад мэтра дзіцячага кіно.

Класіка ад класіка з выдатнай пастаноўкай.

Адбітак часу пераходу Беларусі ў новыя часы.

Выдатная экранізацыя беларускай класікі.

Якасны фільм на тэмы, якія нячаста згадваюцца ў беларускім кінематографе.

Кранальнае кіно з вельмі добрымі акторскімі працамі.

Неблагая спроба зняць экшн за ўласныя сродкі.

Хоць гэты серыял не быў зняты ў Беларусі, ён – абсурдысцкі адбітак часоў Беларусі «пасля 2020-га». А яшчэ мы любім гэтае кіно за гумар і боль.

Ну, і ўсе фільмы Лаўрэцкага, канечне ж!

Смела, смешна.

Жывы фільм з поўнымі любові людзьмі.

Прыгожы белы снег, класна знятыя доўгія планы.

У мяне быў такі ж дзень.

Відавочна. Немагчыма без яго. Цешыць, што і цяпер ён можа па-сапраўднаму спалохаць гледачоў і выгнаць іх з кіназалы.

Вельмі палохаў мяне ў дзяцінстве. Сцэна, дзе акторы глядзяць на саміх сябе, персанажаў, – геніяльная!

Выдатныя тэмпарытм, блокінг і мантаж. Геніяльна выкарыстаная кампазіцыя групы «Варавайкі».

Маім бацькам падабаецца, таму мы глядзелі яго разам.

Ведаю, што гэта серыял, але ён і смешны, і дакладны, і сумны, і паглыбляецца далей за ўсё гэта.

Геніяльны постар!

Дзякуй за гэтае апытанне.

Мой спіс адлюстроўвае, як я іх уяўляю, якасці беларускай ідэнтычнасці і навесы, пад якімі беларусы захоўваюць сябе, паводле чарговасці згаданых фільмаў:
– Партызаншчына,
– Трываласць,
– Іншасказальнасць,
– Шляхетнасць,
– Трагічная траўмаванасць,
– Сум па доме,
– Пошук значэнняў,
– Туга,
– Прыкрасць праз знешнія абставіны, якія замінаюць развіццю,
– Наслаенні культураў.

Вельмі цяжка абраць дзесяць фільмаў. Думаю, я нават памыліўся ў выбары адносна сваёй перавагі. Але гэты спіс я склаў, каб паказаць, наколькі «Беларусьфільм» можа быць розны.

У маім топе – фільмы апошніх гадоў, знятыя беларусамі пра Беларусь і ў Беларусі. Я вырашыў не ўключаць у яго фільмы, створаныя ў БССР, бо яны падаюцца мне больш савецкімі, чым беларускімі. Галоўныя крытэрыі майго выбару – шчырасць, беларускасць, здольнасць закрануць сутнасць жыцця чалавека і грамадства.

Зачаравальная сацрэалістычная казка аб жаночым супергераізме – настолькі радыкальная ў сваёй цялеснасці, што ў амерыканскі пракат змагла выйсці толькі з купюрамі.

Велічны і меланхалічны шэдэўр сусветнага кінамадэрнізму аб ціхім шчасці новага жыцця пасля апакаліпсісу.

Найважнейшае сведчанне трагедыі народу, залаты стандарт сусветнай кінадакументалістыкі. Аглушальны астравок абсалютна прамой гаворкі і сціплай праўды пасярод акіяну ідэалагічнай міфатворчасці.

Экспрэсіянісцкі хорар-кінакомікс на аснове найважнейшага сведчання трагедыі народу – выбухная камбінацыя, якая не мае аналагаў па сіле прамога ўздзеяння ў гісторыі кіно.

Залаты стандарт палітычнай відэаэсэістыкі – размеранай, прадузятай, эстэцкай. А што калі адзінае разумнае тлумачэнне найноўшай беларускай гісторыі – сатаніншчына і эзатэрыка?

Прымейк «Тэрмінатара-4» ад падлеткаў з Кунцаўшчыны цікавейшы за афіцыйны галівудскі фільм не толькі з-за асобасных якасцяў, свэгу і акалічнасцяў беларускіх аўтараў, але і па той нечаканай прычыне, што з пункту гледжання яснасці, напружанасці і дынамічнасці пастаноўка экшан-сцэн Бажко і Людчыка – на галаву вышэйшая, чым у МакДжы.

Кінараман эпохі відэадзённікаў і ўсёдаступных прамых эфіраў – бездакорна дакладны парад тыпажоў і інтэракцый. Настолькі ўдалы паўтарагадзінны злепак эпохі, што нават сам аўтар так і не змог паўтарыць нічога падобнага.

Усё яшчэ самая дакладная, бязлітасная і душараздзіральная хроніка вайны ва Украіне – няхай і знята яна цалкам у Брэсце ў жанры фантастычнага хорару пра відэаблогера-экстрасэнса.

Уладзімір Казлоў – рэдкі ў беларускім кіно рэаліст. Не сацрэаліст (гэта значыць казачнік), не палітычны эсэіст (таксама казачнік), не этнограф (казачнік) і нават не хорармэйкер (зноў жа, казачнік). «Лета 1989» – адзіная ў сваім родзе рэалістычная хроніка сталення ў БССР летам 1989-га, і яе цуд у тым, што, не карыстаючыся забароненымі прыёмамі, яна падманвае чаканні песімістаў і заканчваецца, як казка аб тым, што нішто не страчана, усё наперадзе, надзея жывая.

Пробліск кіно будучыні на выпаленай сятчатцы: ад Мінску засталіся толькі нізкапаліганальныя руіны, замест мары – адно жаданне заснуць у магіле з трох пікселяў, замест кашмару – ядзерная кнопка з Half-Life. Самае актуальнае беларускае кіно.

Я не веру ў класіку. Я абраў тыя фільмы, з якімі актыўна ўзаемадзейнічаю як мастак і мысляр, з якімі знаходзяцца ў дыялогу мае працы. Для мяне каштоўнасць кіно – не ў гладкім захапленні, а ў камунікацыі, поўнай трэння.

Таму што гэта найлепшы фільм пра вайну, на мой погляд.

Знакавы фільм пра жыццё ў РБ.

Першая, на мой погляд, ваенная метафара.

Таму што фільм зняты абсалютна арыгінальна.

Вельмі дакладна знятыя 80-ыя.

Пышны фільм жахаў, рэдкасць для нашага кінематографу.

Даволі незвычайная гісторыя.

Нароўні з расійскім фільмамі тых гадоў.

На мой погляд, адна з найлепшых падач матэрыялу.

Са шматлікіх экранізацый гэтага апавядання, якія я бачыў, гэтая здалася найлепшай.

Калі глядзець гэты фільм міма прапаганды, то там можна ўбачыць Беларусь, якая знікла пасля другой сусветнай.

Тут няма нічога беларускага, акрамя шыльды на пачатку «Белдзяржкіно». Але я ўзгадаў, бо гэты фільм зараз глядзіцца вельмі лёгка, весела. І можна прасачыць іронію над таталітарызмам.

Гэты фільм, напэўна, самы важны для мяне. Ён нават не пра вайну, а пра ўнікальную асаблівасць беларуса заставацца сябрам толькі самому сабе, калі ўвесь час то захад, то ўсход замінае жыць.

Шкада, што шмат людзей успрымаюць гэты фільм праз кнігу Караткевіча. Я ж лічу, што гэта асобны твор, аўтарскае бачанне. Тут, я думаю, можна заўважыць таямнічаю рысу ўсяго беларускага, такую беларускую містэрыю. Падаецца, гэта можна толькі адчуць і цяжка растлумачыць.

Калі здымалі гэты фільм, мяне яшчэ не было. А калі я прыехаў на беларускае Палессе, то я там адчуваў сябе як у жывым музеі. І гэты фільм для мяне не пра сцэнар ці драматургію. Я яго гляджу як дакументальны, ён зноў-такі пра тое, што паміж.

Прывабіла мяне паэтыка гэтага фільму.

Таму што весела! Глядзіш і рагочаш:)

Таму што я спрычыніўся да стварэння гэтага фільму! Атрымалася прыгожа. Але кіно як кіно не атрымалася.

Памятаю, што калі глядзеў першы раз, то гэты фільм мяне прыемна ўразіў. І не таму, што зняты адным кадрам. Проста неяк адчуў гонар за беларускае кіно пасля яго прагляду.

Фільм зроблены на зразумелай мне мове – на мове вобразу. А яшчэ люблю, калі адбываецца ўдалае пранікненне жанраў і так з’яўляецца новая форма. Гэта рызыкоўны шлях аўтара, але тут атрымалася.

Добра, што зрабілі такую апытанку. Буду ўдзячны, калі ёсць магчымасць пашэрыць недзе наш з Максам праект якраз пра гісторыю белкіно: https://youtube.com/playlist?list=PLn91hA55MuPyN6BbHgxgi_3YB22L3Cvc-

Найлепшы фільм родапачынальніка беларускага кіно.

Перайманне Даўжэнкі і Ржэшэўскага адначасова, але якое таленавітае і натхнёнае!

Кіно, найбольш адэкватнае па стылі прозе Васіля Быкава.

Гармонія казачнай драматургіі і ўмоўнага выяўленчага рашэння.

Найбольш дасканалая з ваенных стужак рэжысёра.

Апроч іншага, ледзь не адзіны фільм беларускі, дзе выдатна працуе атмасфера Палесся, якой яна дадзена ў Караткевіча.

Нікуды не падзецца: самы «народны» фільм беларускага кіно.

Тут усё ясна.

Сапраўдную цікавасць у яго ўяўляюць тэлеэкранізацыі класікі («Бацькі і дзеці»). А гэтая – самая арыгінальная з іх.

Таленавітае кіно.

«Майская ноч» (1941) хоць і ў Кіеве, але Міколы Садковіча, «Гадзіннік спыніўся апоўначы» (1959) Фігуроўскага, у Рубінчыка не толькі «Культпаход у тэатр», але і «Вянок санетаў»; моцна недаацэнены, па-мойму, «Вока за вока» (2010) Палокі. Доўга сумняваўся наконт Турава – «Праз могілкі» або «Я родам...». Абраў другую як больш дасканалую і складаную. А «Усходні калідор» з самага першага разу здаецца мне фільмам пераацэненым – вобразна вычварным з-за прыблізнасці рашэнняў. Хоць усё-ткі Вінаградаў – вядома, цікавы рэжысёр.

Мой спіс не зусім пра «найлепшыя фільмы», але пра сапраўды культавыя фільмы беларускага кіно. Гэта фільмы, якія варта паглядзець, каб ведаць, што адбывалася ў сучасным беларускім незалежным кінематографе.

Нязвыклы погляд на акупацыю Беларусі. Цікава было глядзець.

Атмасферны.

Вясёлы.

Добры.

Прагрэсіўны ў свой час.

Атмасферна.

Шчыра.

Смешна і сумна. Прыемна глядзець – добры візуал.

Незвычайна.

Стылёвы.

Па-першае, яшчэ ёсць дужа фільмаў, якіх яшчэ не глядзеў. Па-другое, я ўспрымаю фільмы эмацыйна, таму некаторых неблагіх фільмаў тут няма, бо яны не папалі ў мяне.

Для мяне гэта самы моцны антываенны фільм, якія я калісьці бачыў.

Хаця фільм вельмі адрозніваецца ад кнігі, але візуальная форма вельмі цікавая.

Вельмі актуальная праца, нават у сённяшні час, асабліва, што фільм зроблены на кінастудыі «Таццяна».

Выдатная экранізацыя раману з наймацнейшай аператарскай працай.

Моцны аналіз мілітарысцкага тупіка, у якім захрасла беларускае грамадства.

Ідышланд – беларуская Атлантыда, няхай сабе падзеі фільму і адбываюцца ў Бірабіджане.

Не столькі анамалія, як часам думаюць, колькі заканамерная кульмінацыя партызанскай тэмы, кухонных спрэчак мастакоў 60-х, а таксама паніхіда па назаўжды страчаным.

Адзіны авангардавы анархамюзікл беларускага кіно.

Галоўны эстэт беларускага кіно прызнае абмежаванасць мастацтва, недасканалага, як і ўсё, што робіць чалавек, але пераканаўча даказвае яго неабходнасць.

Кароткае падарожжа па кафкіянскіх сутарэннях чыноўніцкага мыслення.

Беларускага кіно няма.

Фільм, які паказаў, што «новыя незалежныя» выходзяць на іншы ўзровень.

Пяшчота і паэзія беларускіх будняў.

Партрэт мастака, які стаў партрэтам краіны.

Гэта першы беларускі фільм, які выйшаў у шырокі пракат, і да таго ж меў поспех у гледачоў. А яшчэ ён вельмі фемінісцкі для тых гадоў. Упершыню пазнаёмілася з ім на кіналабараторыі. Там мы абмяркоўвалі, наколькі фільм можна аднесці да фемінісцкіх, і для мяне стала адкрыццём, што такое маглі зняць у Беларусі, якая амаль увесь час існавання была пад жорсткай цэнзурай. Але адліга другой паловы 1920-х давала і такія магчымасці, якія, праўда, хутка закрыліся, і фільм палажылі на паліцу ў 1937 годзе як «палітычна няверны».

Зняты «на каленцы», сапраўдны андэграўнд беларускіх 2000-х, нягледзячы на тое, што зняў яго рэжысёр з Масквы, але па сцэнары беларуса Лёхі Чыканаса. Сатыра супраць улады і апазіцыі, ікона беларускага анархізму (сапраўды, мне так знаёмыя анархісты казалі). Добры крындж, які таксама так лёгка не робіцца.

Гэта сапраўды фільм майго дзяцінства, сюжэт якога я ўжо не вельмі памятаю, але памятаю адчуванні ад яго прагляду. Малая я вельмі яго любіла. «Белыя росы» перыядычна паказвалі па тэлевізары, і я заўсёды бегла іх глядзець. Прыгадваючы гэты фільм, адразу ў галаве ўзнікаюць карціны канапы, тэлевізара ў вуглу пакою і смачны пах свежых пірагоў, якія я толькі што наляпіла з бабуляй і паставіла да печы.

Самы пазнавальны беларускі фільм, які ўваходзіць у топы сусветных спісаў. Я б адважылася трохі яго пакрытыкаваць, напрыклад, тым, што сюжэт выглядае як збор шматлікіх гісторый, якія спецыяльна аб’яднаныя, каб нагнятаць атмасферу. Такое малаімаверна магло здарыцца за два дні, для мяне гэта адчувальна і стварае арэол вымыслу (немалаімаверна, што падобнае магло здарыцца цягам аднаго тыдня або месяца, напрыклад). Але нягледзячы на тое, фільм вельмі добра адлюстроўвае вайну, як яна ёсць, за шматлікім брудам, кроўю і слязьмі. Гэта вельмі каштоўна, асабліва для нашага рэгіёну, дзе вайну рамантызуюць са школы. Асабліва важна для мяне, што сцэнар ствараў Алесь Адамовіч, які сапраўды добра разбіраецца ў тэматыцы.

Ода беларускім псіхапатам. Для мяне вельмі хіпстарскі фільм, які добра паказвае эпоху «залатой моладзі». Так, мода ў Беларусі своеасаблівая і хіпстары ў нас спецыфічныя. Ну і, канечне, харызма Лаўрэцкага грае ў фільме не апошнюю ролю.

Калі б мяне папрасілі назваць фільм, які паказвае сапраўдную Беларусь, то я б назвала гэты. У Юлі талент у архітэктурных здымках, і акурат гэта найлепшым чынам перадае атмасферу краіны. «Заўтра» – той фільм, па якім праз 100 гадоў можна вывучаць, якой была Беларусь і хто там жыў.

Хаця ўсе любяць іншы фільм Юры – «Смеццевая галава» за шматлікія адсылкі да фільмаў вядомых рэжысёраў, – мой фаварыт у фільмаграфіі Сямашкі – «Кроў і караоке». Сумны беларускі гумар як ён ёсць. Я лёгка ўяўляю, што такая гісторыя сапраўды здарылася дзесьці на Серабранцы. Мне было вельмі смешна ў канцы, а гэта добрая адзнака.

Лічу гэты фільм найлепшым пра пратэсты 2020 году ў Беларусі. З класічнай і зразумелай драматургіяй, якасна зроблены, дзе ўсё на сваім месцы. Ні адняць ні дадаць, як кажуць.

Фільм зняты Сяргеем Лазніцам, які толькі нарадзіўся ў Баранавічах, і тут, канечне, пытанне, ці можна яго наагул лічыць беларускім рэжысёрам. Дый фільм «Партрэт» – пра жыхароў расійскіх вёсак, а не беларускіх. Чаму ж я тады яго напісала? Таму што хацела адзначыць гэты фільм як каштоўны для мяне. Ён стаў натхненнем для майго першага фільму, па ім я лічыла, колькі камфортна чалавеку глядзець кіно з амаль нерухомай карцінкай.

Адзіны фільм, які Пэлеш’ян зняў на «Беларусьфільме». Добры прыклад, як музыкай і мантажом стварыць цэлую лагічную гісторыю з абстрактных кадраў.

Фільмы напісаныя ў рандомным парадку.

Гэта хіба першы беларускі неануар. У ім і горад, і персанажы, і гісторыя – адначасова з Усходняй Еўропы 90-х і з нейкага іншага вымярэння. У гэтым фільме ачмурэнна выглядае звязка побытава-дакументальнага – пагоні ў Мінску, лакацыі – і персанажы, узятыя быццам з ЗША 50-х.

Гэты фільм выбіраю за эклектыку. Агратрэш, крамбамбуля, Валадарка, папарацы і групіз, аэрапорты і сусветная змова. Псіхадэлічныя секвенцыі пры гэтым – overrated.

Рукатворны, вайсковы, побытавы, партызанскі хорар. Насамрэч гэта ніяк не акрэслівае гэтага фільму, мне ён здаецца шырэйшым за любыя акрэсленыя штампы і спробы яго вызначыць.

Гэтая гісторыя і настрой мне вельмі блізкія. Мала таго што фільм добра перадае (і стылем здымкі, і музыкай, і лакацыямі, і тэматыкай, і тым, як і пра што кажуць персанажы) свой час і сваё месца (Мінск сярэдзіны 2010-х гадоў), ён бліскуча праводзіць па гэтым Мінску і паглынае ў яго. Ад самых пачатковых сцэнаў на Кастрычніцкай плошчы і ў «Цэнтральным», дзе персанаж Лаўрэцкага паказвае ролікі са знішчанымі будынкамі, праз праменад па Леніна да Нямігі і размовы пра мовы ды іншую лухту, да ранняй раніцы ва ўзгоркавых дварах цэнтральнага Мінску над Свіслаччу, графіці, дабстэпу і прапанаванай бойкі, якая сканчаецца ўсходам сонца – літаральна кожны момант гэтага фільму (нават тыя, што адбываюцца ў кватэры) настолькі прасякнутыя сваім месцам і кантэкстам, што гэта ачароўвае. Памятаю, калі я першы раз паглядзеў гэты фільм у 2015 годзе, ён выклікаў у мяне здзіўленне таму, наколькі фігова гэта знята і наколькі гэта «непрафесійна» (фу мне за такія фармулёўкі). Але цяпер я лічу, што менавіта гэтая аматарскасць і простасць дапамагае фільму быць суперскім.
Мне асабліва сімпатычны персанаж Мікіты – мінчук, які ўвесь час спрачаецца і сумняецца, які ведае і адчувае гісторыю свайго месца, які заўважае шмат рэчаў, якія не заўсёды кідаюцца ў вочы. Разам з тым мне з маёй перспектывай эмігранта цікавы і персанаж амерыканскага эмігранта, які вярнуўся ў Мінск: калі я вярнуся ў Мінск сам, думаю, што злаўлю нямала падобных паралеляў і адчуванняў. Фільм класны, Мінск класны, дабстэп жыве.

Некалькіх беларускіх студэнтаў рознымі шляхамі закідвае ў чужы, дзіўны, нетыповы горад. Кожны пражывае ў ім сваю гісторыю выжывання, сталення, барацьбы і супольнасці. Гэтае кіно літаральна дапамагло выбудаваць мясцовую супольнасць беларусаў у пэўным моманце, а таксама пераасэнсаваць і гісторыю самога гораду, які яшчэ некалькі гадоў таму быў у шакавальным заняпадзе.
Лодзь – гэта горад-пустка, у якой варта і лёгка ствараць, і кожны з персанажаў фільму, а таксама яго аўтары, рознымі спосабамі ўвасабляюць гэта. Фільм кажа пра час складаных пераменаў – і індывідуальных, і калектыўных, але робіць гэта не сур’ёзнай і нуднай мовай, а чымсьці паміж кіно і тыктокам. Прынамсі так фільм не раз акрэслівалі яго гледачы.

Адчуванне адчаю, клаўстрафобіі, замкнёнасці – не толькі ў прасторы бясконцага беларускага лесу, але і ў гісторыі. Таксама вайсковы хорар, які глядзіцца даволі пакутліва.

За неверагодны сацыяльна-палітычны кантэкст і агучку.

Фільм, зроблены ў апошні магчымы момант. Шмат вядома гісторый адселеных вёсак і гарадоў, забруджаных радыяцыяй пасля трагедыі, якая надышла ў 1986 годзе. Але бывае і наадварот. У гэтым фільме – вёскі, хутары і мясцовасці, дзе людзі дзясяткі гадоў застаюцца на сваёй зямлі, жывуць і спяваюць песні, нягледзячы на небяспеку. Фільм атрымаўся радасным, хаця зняты ў максімальна хтанічных месцах.

Самы фенаменальны зліў фільму ў нашай частцы свету. Зліў адбыўся ў вельмі адметны час і ператварыў фільм у адметны грамадскі феномен, які пераклікаўся з настроем часу.

У гэтым фільме найбольш прываблівае – сачыць за тварамі, а таксама за фонам Каменнай Горкі. Карціна настолькі ж абсурднысцкая, наколькі і натуральная. Мне гэты фільм здаецца вельмі патрэбным, па-мастацку вартым і нетыповым для беларускага кіно.

У гэтым спісе шмат фільмаў, меркаванне аб якіх у мяне змянялася на сто адсоткаў. Многія з іх мне катэгарычна не падабаліся па першым праглядзе. Некаторыя фільмы не выклікалі ваганняў, а некаторыя, наадварот, было складана ўключыць у гэты спіс. Таксама я стараўся прыгадаць многія з беларускіх фільмаў, якія я актыўна глядзеў, калі толькі пачынаў цікавіцца кіно. Вельмі малую частку гэтых фільмаў глядзеў у кіно, большасць – дома, а таксама пераглядаў. Было б 15 або 20 – напісаў бы 15 або 20 болей разнастайных працаў з розных часоў і па розных крытэрах, але ў гэтай падборцы, абапіраўся найперш на свой досвед прагляду і перажывання гэтых працаў.

Імя гэтага рэжысёра ў мяне з дзяцінства адбілася як імя класіка, кім ён і з’яўляецца. Літаратура – Колас, Купала, кіно – Віктар Тураў. А сам фільм – гэта тонкае, псіхалагічна дакладнае і, самае галоўнае, несаромнае кіно аб вайне і партызанах. Гэта праўда тая класіка, якую мяне ніхто не прымушаў любіць, таму і палюбіла.

Мабыць, тая ж гісторыя, што і з Туравым. Абіраю ў сутнасці з дзвюх прычынаў гэты фільм. Умельства рэжысуры Пташука. Ён як Рыдлі Скот: вам можа не падабаецца тое, што ён здымае, але не прызнаць, што ён класны рэжысёр, немагчыма. А другая прычына, мабыць, у тым, што гэта сапраўды таленавітая экранізацыя Быкава без эмацыйных перагінаў.

Золата «Беларусьфільму», якое ніколі не былі здольныя ацаніць усялякія бессэнсоўныя ідэалагічныя аддзелы.

Ужо сучасная класіка. Выбітнае кіно, якое як ніякае іншае нішчыць, знішчае савецкія штампы і наратывы.

Мне здаецца, што гэта наш галоўны палітычны док.

Шатун – наагул неймаверна таленавітая рэжысёрка. Але менавіта ейнае «Заўтра» – для мяне самая дакладная квінтэсэнцыя нашага кіно: незразумела, за кошт якіх неверагодных намаганняў з’яўляецца, але робіць гэта мегаталенавіта.

Файны дэбют у ігравым поўным метры, які хутка стаў вельмі абмяркоўвальным і тытулаваным.

Мне здаецца, калі хочаш камусьці адкрыць беларускі док, пачынай з Куцілы – усё, што ён здымаў. Але я выбрала менавіта гэты фільм, таму што ён дзёрзкі, яркі і насамрэч вельмі пранізлівы. Не адарвацца!

Тут нават і не варта спыняцца толькі на адной карціне, але я вельмі люблю менавіта гэтую. Наагул Лаўрэцкі – гэта чалавек, які паказвае, што такое сапраўднае індзі-кіно і чаму ў многіх на яго не стае сіл і волі.

Тут усё вельмі проста: па-беларуску, у Беларусі і для беларусаў.

Гэта было складана. Мне здаецца, у мяне атрымаўся нейкі занадта відавочны спіс, затое ён сапраўды ад душы.

Самавольна звузіў векавую мяжу беларускага кіно – не стаў уключаць фільмаў «новай эры» (пасля жніўня 2020 года), выключыў капрадукцыю з РФ, а таксама карціны, у якіх фінансавы ўдзел Беларусі не вызначальны.

Поўнаметражны ігравы фільм, зроблены па-за сістэмай «Беларусьфільму», які паказаў, што гэта магчыма. Прадстаўлены ў Карлавых Варах, з кінапракатам у некалькіх краінах. Хоць і распавядаў пра 90-ыя, даў надзею на сучаснасць.

Дакументальны фільм з прэм’ерай на Berlinale, які стаўся галоўным люстрам пратэстаў 2020 году ў рэжыме «ўнутры падзеі».

Стужка-пераможца самага прэстыжнага фестывалю дакументальнага кіно IDFA.

Фільм – намінант на ўзнагароду Еўрапейскай кінаакадэміі, пераможца CPH:DOX.

Дакументальная стужка з Гомельскай калоніі, у якой аўтарка прабілася за, падавалася б, недасяжныя муры і паказала свет унутры праз вельмі кранальную і чалавечую прызму. Фільм трапіў у пракат у кінатэатрах у Беларусі, быў адзначаны на Кракаўскім кінафестывалі ды паказаны на IDFA, а таксама быў беларускім кандыдатам на «Оскар».

Да ўласнага сораму, я вельмі дрэнна арыентуюся ў гісторыі беларускага кіно. Доўга сумнявалася, ці ў такіх абставінах варта ў прынцыпе выказвацца. Як можна галасаваць за найлепшае, калі не ўсё бачыў? Аднак калі паставіцца да гэтага галасавання не як рэйтынгу, а да калектыўнага падсумавання дасягненняў, пэўную суму позіркаў і перспектываў, якія разам напаўняюць гэты панятак «беларускае кіно», удзел у ім набывае іншае значэнне. Менавіта так, як да супольнага малявання карціны, а не да параўнання і выбару найлепшага з найлепшых, я падышла да задання і з гэтай пазіцыі дакладаю да партрэту нашага даробку сучасныя стужкі, якія ў маім адчуванні прабівалі сцены, перасоўвалі межы і выводзілі беларускае кіно на іншыя пазіцыі ў межах міжнароднай індустрыі.

Гэты фільм дадзены ў спіс не праз сваю небывалую мастацкую якасць, а проста па факце таго, што гэта адзін з першых знятых на тэрыторыі сучаснай Беларусі фільмаў. На жаль, на дадзены момант ён лічыцца страчаным, і айчынным даследчыкам і кіназнаўцам неабходна будзе папрацаваць у архівах Літвы, Польшчы і Расіі, каб адшукаць яго і іншыя дарэвалюцыйныя фільмы, ці хаця б звесткі аб іх.

Першы фільм савецкага перыяду беларускага кіно, які заклаў фундамент міфа пра беларусаў як «партызанскую» нацыю.

Прыклад захапляльнага ўвасаблення дзіцячага кіно ў сталінскую эпоху.

Адзін з брыльянтаў паэтычнага кіно часоў «адлігі», якое размаўляе пра катастрофу вайны і Халакосту візуальнай мовай.

Захапляльная і вельмі атмасферная экранізацыя знакамітай аповесці Уладзіміра Караткевіча, якая не баіцца быць адрознай ад першакрыніцы.

Адна з найлепшых экранізацый дакументальнай прозы нобэлеўскай лаўрэаткі Святланы Алексіевіч.

Моцны тэлефільм Міхаіла Пташука аб пераасэнсаванні сталінскага мінулага, якое бясконца актуальна і дагэтуль.

Шэдэўр лялечнай анімацыі, паўсталы ў складаны і натхняльны перыяд 1990-х гадоў.

Заліхвацкі прыклад дэканструкцыі міфу аб «партызанфільме» і савецкім ваенным кіно.

Складаны аповед аб прынцыпах існавання сучаснай Беларусі.

Сто гадоў беларускаму кіно – штучнае і шкоднае свята. Выдуманая ідэалагічная падзея, зацверджаная на заканадаўчым узроўні рэжымам Лукашэнкі, сутнасць якой – у прывязванні кінакультуры Беларусі да каланіяльнага савецкага наратыву. Маўляў, толькі з прыходам бальшавікоў да ўлады беларусы пачалі здымаць кіно, якое пры гэтым цалкам кантралявала дзяржава.
Насамрэч задоўга да Кастрычніцкай рэвалюцыі, у часы Расійскай імперыі, на тэрыторыі сучаснай Беларусі кінавытворчасць ужо існавала. У краіне і за яе межамі дзеялі нашыя суайчыннікі-энтузіясты, якія здымалі па ўласнай ініцыятыве кіно. Напрыклад, Рыхард Штрэмер здымаў дакументальнае кіно ў Беларусі, якое паказваў ва ўласным мінскім кінатэатры. Былі і іншыя творцы, пра лёсы якіх яшчэ будуць некалі пісаць даследчыкі айчыннага кіно. Таму сцвярджаць, што мы ў гэтым годзе спраўляем юбілей айчыннага кінематографу, – гэта значыць адмаўляцца ад спадчыны дарэвалюцыйных творцаў і прызнаваць, што беларускі кінематографы маладзейшы і больш кантраляваны, чым ёсць на самой справе. Маю надзею, што ў сапраўды дэмакратычнай Беларусі гэтае свята будзе перагледжанае і нас з дапамогай кінаведаў чакае іншае летазлічэнне айчыннай кінакультуры.
Тым не менш само свята – добрая нагода звярнуць увагу на добрае кіно, на якое большасць беларусаў забылася альбо не ведала аб яго існаванні. Дзеля гэтага я і склаў свой спіс, які не мае іерархічнасці, а толькі храналагічную паслядоўнасць, і мае на мэце заклікаць усіх цікаўных бліжэй пазнаёміцца з нацыянальнай культурай.

За візуальную стылістыку (еўрапейская іканаграфічная традыцыя, каляровыя рашэнні, дызайн, кінапрыёмы). Самая несавецкая казка; антытаталітарнае мастацкае выказванне, актуальнае ўва ўсе часы.

За жанравую ўнікальнасць (гістарычны трылер з элементамі хорару) і кінематаграфічныя рашэнні, выкарыстаныя для стварэння містычнай атмасферы фільму і гістарычнага кантэксту; акторскую ігру; музыку Яўгена Глебава; рэжысуру Рубінчыка. Экранізацыя аднаго з самых папулярных і значных для беларускай культуры твораў Уладзіміра Караткевіча.

Адлігавы пагляд на вайну з выдатнымі рэжысурай Турава, сцэнаром Шпалікава, музыкай Глебава і Высоцкага, акторскім ансамблем.

За рэжысуру Пташука, акторскую ігру, выяву Сцепаніды і ейнае акторскае ўвасабленне. Адна з найлепшых экранізацый Васіля Быкава, экзістэнцыйная драма пра індывідуальны выбар у бязвыхадных абставінах.

Адна з найлепшых кінаказак у жанры мюзіклу, культавы дзіцячы фільм, які не страціў сваёй актуальнасці. За выдатны акторскі склад і выкананне; лірыку Энціна і Акуджавы; музыку Аляксея Рыбнікава; візуальную стылістыку (тэатралізаваную «рэальнасць» казкі).

Адзін з першых беларускіх фільмаў. За актуальнасць тэматыкі ў кантэксце савецкіх 1920-х (пытанне аб прычынах і спосабах устаранення прастытуцыі); апавядальную форму (тры сюжэтныя лініі); жанравую канвергентнасць (меладрама, адукацыйны фільм, анімацыя ў эпізодзе з лекцыяй).

За цудоўную рэжысуру, вельмі вытанчаныя візуальныя рашэнні (уключаючы іканаграфічныя дасылкі да Шагала і іншых мастакоў); вобраз Жоржа Санда.

Эксперыментальны мантажны фільм, які падкрэслівае ўнікальнасць аўтарскага стылю Вінаградава і ягонага фільму «Усходні калідор». Адзін з найлепшых прыкладаў беларускага відэаарту 1990-х гадоў.

Адзіны поўнаметражны мастацкі фільм пра беларускую штодзённасць ва ўмовах палітычных рэпрэсій пасля 2020 году. За аўтарскую рэжысуру Мары Тамковіч, акторскую ігру; візуальныя рашэнні.

Фемінісцкі погляд на антрапалогію беларускай штодзённасці 1990-х гадоў. За рэжысуру Дар`і Жук; саўнд-дызайн фільму, візуальныя рашэнні.

Адзін з найлепшых фільмаў пра Другую сусветную вайну ўвогуле.

Я магла б выбраць шмат іншых «партызанскіх» фільмаў і/або іншых стужак Турава, але ягоны дыпломны фільм адначасова даволі незвычайны і свежы з пункту гледжання формы.

Гэты «антыпартызанскі» фільм быў, мне падаецца, даволі рэвалюцыйным у той час, калі ён выйшаў. Ён спрабуе супярэчыць усім міфам пра савецкі гераізм, а таксама падарваць жанр сваёй грубай відэаэстэтыкай і выкарыстаннем мовы.

«Яўрэйскае рэвалюцыйнае кіно» як жанр так і не заквітнела ў СССР, таму што і антысемітызм, і сталінскі антыкасмапалітызм пазней яго задушылі. Фільм, відавочна, зроблены ў прапагандысцкіх мэтах, але ў ім ёсць энергетыка і кароткі эфектны сцэнар, якія мне вельмі падабаюцца.

Гэты калектыўны дакументальны фільм паказвае страшэнны партрэт распаду Савецкага Саюзу з феміністычнага пункту гледжання. Грубы, жахлівы, магутны. Адзін з найважнейшых фільмаў, які выйшаў з так званага постсавецкага рэгіёну.

Гэтая беларуска-амерыканская поп-капрадукцыя – унікальная ў беларускай кінапрасторы. Вясёлая хіпстэрская камедыя сталення, якая свядома і іранічна абыгрывае ўсе магчымыя постсавецкія клішэ. Мантажная сцэна «салат аліўе і кухня», прымеркаваная да хаўс-музыкі 1990-х гадоў, уяўляе сабой іранічнае відовішча рытму і колеру.

Мы можам спрачацца наконт таго, ці была савецкая салідарнасць з Патрысам Лумумбам чымсьці, што шчыра падзялялася ўсімі грамадзянамі, але нядоўгае прэзідэнцтва Лумумбы і наступнае забойства сапраўды натхнілі мастакоў. «Чорнае сонца» вытворчасці «Беларусьфільму» часам крыху наіўнае, але гэта добры фільм пра ўяўную афрыканскую краіну, якой кіруюць каланіяльныя ўлады, і яе ідэалістычнага лідара апазіцыі, які ўзначальвае паўстанне і плаціць за гэта жыццём. Фільм пачынаецца чорна-белым і заканчваецца каляровым, аператарская праца ўвогуле ўражвае.

Гэты дзікі дакументальны калаж зроблены расійскім рэжысёрам, але прадзюсарка з Беларусі, таму я залічваю яго сюды. Я думаю, кожны глядач бачыць гэты фільм па-рознаму. Гэта вар`яцкае авантурная відовішча ў духу «Дзівакоў», хорар-фрык-шоу, сацыялагічнае даследаванне расійскага грамадства ці філасофскі фільм. Ці ўсё адразу. Мантаж уражальны.

Многія фільмы Лаўрэцкага маюць элементы аўтапартрэту і рухаюцца на мяжы дакументальнага і мастацкага. Ён, як правіла, робіць гэта непрымірыма і нахабна. Здаецца, такім чынам ён выбівае кавалак свабоды для сябе і сваёй працы ў сучаснай Беларусі. Я вельмі паважаю гэта.

Вельмі кранальны партрэт масавых пратэстаў супраць фальсіфікацыі выбараў Лукашэнкам у 2020 годзе. Дагэтуль не магу зразумець, як кінааператарам удалося злавіць такія эстэтычныя кадры сярод мітусні. Натхняльны фільм, які абляцеў многія краіны і дазволіў людзям па ўсім свеце даведацца пра мірныя масавыя пратэсты ў Беларусі.

Фільмы расстаўленыя ў рандомным парадку.

Культавы фільм, музыка з якога, як тыя дзверцы за халстом, нечакана выводзіць у бесклапотнае лета ў бабулі ў Баранавічах у твае восем.

Самы касавы фільм, зняты за 100 гадоў на «Беларусьфільме».

Любімы фільм, які зрабіў мой настаўнік.

Сусветны must see, зроблены ў Беларусі.

Любімы фільм, над якім працаваў.

Найлепшы беларускі тэлесерыял ад мастадонта дакументальнага кіно і нобэлеўскай лаўрэаткі.

Добры і пацешны фільм, але галоўнае – у ім можна ўбачыць любімы горад Гродна.

Хай будзе нешта дзіўнае.

Як жа без гэтага трэшу.

Такім я бачу класічны беларускі дакументальны фільм – вельмі важны для сусвету, вельмі важны, каб разумець чаму мы, беларусы, такія. Сумны, з легендарнымі героямі і які большасць не глядзела і не паглядзіць.

Сто гадоў – гэта мы толька пачалі!

Аднолькава моцна дзеіць на візуальным, інтэлектуальным і эмацыйным узроўні.

Амаль самая ўдалая экранізацыя галоўнага беларускага пісьменніка.

Фільм-стэндап, фільм-падкаст, фільм-дылема – 2021.

Беларуская дылема – 2016.

Беларуская дылема – 2020.

У апытанні не было правіла «адзін рэжысёр – адзін фільм», я сам увёў такое абмежаванне – выглядае больш разнастайна, тут і любімы дзіцячы фільм, і прызнаная сусветная класіка, і «беларуская новая хваля». Я наагул мог бы скласці спіс толькі з фільмаў Лаўрэцкага, Шатун і Куцілы – гэта летапіс 2010-х–20-х гадоў, гэта нерв, роспач, надзея і дылемы, што вечна паўстаюць і змяняюць адна адну: грошы ці талент, страх ці сумленне, з’ехаць ці застацца. А можа, справа ў тым, што я глядзеў не так шмат беларускага кіно. Так што пачытаю іншыя спісы і пастараюся ліквідаваць гэты прабел у наступныя дзесяць гадоў. Ганаровыя згадкі: «Плюмбум, ці небяспечная гульня» (Вадзім Абдрашытаў, 1986) – адзін з найлепшых фільмаў геніяльнага дуэта, які, так выйшла, зняты ў Мінску, «Узыходжанне» (Ларыса Шапіцька, 1977) – самая ўдалая экранізацыя галоўнага беларускага пісьменніка.

Думаю, у гэтым выпадку не трэба тлумачыць чаму. Відавочна. Спроба патлумачыць, як і маўчанне, высветліла б банальнасці адначасова з вялікім жаданнем нешта сказаць, бо фільм здолеў перадаць нешта важнейшае за словы. І гэта не толькі для мяне і ў нашым местачкова-гістарычным кантэксце, фільм вядомы за мяжой і прызнаны ў свеце.

Фільм не згубіў актуальнасці і, здаецца, не згубіць яшчэ доўга. Ён не толькі даў адказ, але і апынуўся прароцкім. Паводле аднога з герояў, наш браняпоезд нікуды не знік. Ён чакае на запасных шляхах. Ён так і будзе надалей так стаяць цёмным бокам у нашай гісторыі да сімвалічнага акту асуджэння былых катаў.

За трагічны лёс стужкі.

Таксама дзеля гістарычнай справядлівасці.

Толькі таму, што гэта, здаецца, пакуль самы глядацкі фільм у гісторыі беларускага кіно (больш за 40 мільёнаў гледачоў).

Маленькі шэдэўр. Спадзяюся, што Юрый дойдзе і да вялікага.

Спіс найлепшых фільмаў быў бы няпоўны без імя гэтага самабытнага аўтара.

Пэўна мой самы суб’ектыўны выбар. Гэта быў наш дзіцячы Тарантына, якім мы захапляліся, жывучы ва ўтопіі, дзе патаемныя дзверы ў нейкі мутны свет выглядалі не занадта прывабна. Такім і быў наш свет, увасоблены ў глядацкай зале, з шокам параўнання сну-казкі і жорсткай рэальнасці без грыму і дэкарацый.

Дзякуй за магчымасць зрабіць выбар, але які, на жаль, апіраецца на даволі сціплы набор прагледжаных беларускіх фільмаў. Напрыклад, не давялося паглядзець «Смеласці» Палуяна ды шмат іншых фільмаў сучасных аўтараў. Таму я б устрымаўся рабіць свой уласны топ. Поспехаў!

Узорная нямая стужка з вынаходкамі савецкага авангарду.

Раскаваная мова адлігі, якая не састарэла і сёння. Найлепшая стужка Турава разам з карцінай «Цераз могілкі».

Лабірынтавая партызанская готыка, вострая, пранізлівая і трапяткая.

Вяршыня беларускага дзіцячага кіно.

Нечаканы эксперымент з формай, які запрашае да роздуму і працягу.

Самая беларуская карціна майстра карункавых форм Валерыя Рубінчыка. Рэгулярна і заслужана ўваходзіць у спісы сусветных хорараў і знаходзіць прыхільнікаў па ўсім свеце.

Самае страшнае кіно пра вайну. Звышкіно, як увасабленне звышлітаратуры, адкрытай і запісанай беларускімі аўтарамі. Бадай, самы знакаміты беларускі фільм.

Этапная стужка беларускага кіно, дзёрзкая, энергічная і жывая.

Ціхі дакументальны шэдэўр разам з іншай карцінай Віктара Аслюка «Мы жывем на краі» (2002).

Анімацыя як мастацтва немагчымага, што набывае адначасова касмічныя і архаічныя формы.

Спіс, на жаль, абмежаваны. У яго не змясціліся карціны на мяжы 1930-х гадоў з авангардавымі элементамі («Жанчына», «Суд павінен працягвацца»), эксперыменты «Хранатопу», мюзіклы Леаніда Нячаева («Прыгоды Бураціна»), творы Віктара Дашука, стужка «На чорных лядах», фільмы Аляксея Палуяна («Возера радасці»), фільм «Чужая бацькаўшчына», а таксама многія дакументальныя, анімацыйныя і эксперыментальныя стужкі, вартыя пачэснага месца ў гісторыі беларускага кіно.

Першы сапраўды адлігавы беларускі савецкі фільм пра вайну, дзе дэканструяваны гераічны сталінскі міф. На яго месцы – паўсядзённасць акупацыі і партызанскага жыцця, а таксама праблема гуманізму ва ўмовах вайны. Выдатная работа аператара і складаны мантаж з сімвалічнымі кінакадрамі.

Самая вядомая драма часоў Перабудовы ад «Беларусьфільму», лідар беларускага кінапракату за ўсю яго гісторыю, моцнае сацыяльнае выказванне, прывязанае да беларускай правінцыі.

Найлепшая савецкая беларуская стужка з праблематыкай дэсталінізацыі і рэфлексіяй над «савецкім чалавекам». Выдатныя акторскія работы. Папулярнасць у часы Перабудовы – масавыя водгукі ад гледачоў.

Рэдкі для савецкага беларускага кіно фільм з «падвойнай адрасацыяй» – дзіцячая казка з антытаталітарным падтэкстам і першым з’яўленнем на беларускім экране вобразаў з дарасійскай гісторыі і (казачнымі) адсылкамі да ВКЛ. Сёння мае тэрапеўтычны эфект.

Адна з самых блізкіх да тэксту і філасофіі Васіля Быкава экранізацыя яго твору, дзе ўпершыню на экране траўма калектывізацыі звязаная з акупацыйным вясковым жыццём. Выдатныя работы актораў.

Доўгачаканая экранізацыя папулярнай аповесці Уладзіміра Караткевіча, на паказы якой каля беларускіх кінатэатраў збіраліся чэргі. У выніку – самы спрэчны фільм «Беларусьфільму», пачынаючы з жанру (ад хорару да філасофскай прытчы). Добра ўлоўленая атмасфера крохкасці, заняпаду і тужлівасці беларускага жыцця.

Экранізацыя аповесці Васіля Быкава, дзе канчаткова дэканструяваны афіцыйны партызанскі міф. Выдатная аператарская работа, неаднабаковыя характары і няпроста пабудаваны канфлікт.

Першы незалежны беларускі фільм, які быў і глядацкім, і сацыяльна-рэфлексійным адначасова.

Незалежны фільм беларускай рэжысёркі, які ў іншых палітычных умовах мог бы стаць нагодай для грамадскай дыскусіі і тэмай школьных сачыненняў.

Найлепшы прыклад беларускага аўтарскага малабюджэтнага кіно – з вельмі цэласным выказваннем і дакладным адлюстраваннем беларускай паўсядзённасці. Выдатная аператарская работа.

Ігравы фільм, які прадстаўляе Беларусь ва ўмовах яе падзелу на Заходнюю і Савецкую. Гэта прыклад майстэрства рэжысуры ў кантэксце кінамастацтва 1920-х гадоў, калі сюжэт разгортваецца на выяўленчай і мантажнай экспрэсіі. Галоўны вобраз фільму – беларуская гімназія. Яе сімвал – герб Пагоня – ціхі (нямы) заклік да самавызначэння беларусаў. Тагачасная крытыка прачытала карціну як «палітычна шкодную».

Першы поўнаметражны ігравы фільм незалежнага беларускага кіно. Тут відавочны выклік савецкаму клішэ «рэспублікі-партызанкі» ў выглядзе травесційнага прадстаўлення «партызанскага краю». І па форме, і па сэнсу (выбітны сцэнар Аляксандра Качана) фільм набліжаецца да прытчы аб беларускім Хронасе, які заклінаваўся.

Ігравы фільм паводле аднайменнай аповесці Васіля Быкава, дзе ўпершыню ў афіцыйным савецкім беларускім кіно ломіцца базавы канцэпт «непахіснага ваеннага гераізму» праз канфлікт сумлення і віны.

Дакументальны фільм-існаванне «чалавека-здабывальніка» ва ўлонні пякельна прыгожай салігорскай шахты.

Ігравы фільм-казус на матывы аднайменнага раману Вячаслава Адамчыка, дзе ўвасабляецца «код адсутнасці» беларуса: экзістэнцыйная немата, страх ідэнтыфікацыі. Гэтая стужка вельмі цяжка запускалася ў вытворчасць. А на здачы фільму ў Дзяржкіно СССР (Масква), паводле Валерыя Рыбарава, тагачасны старшыня Філіп Ярмаш пакінуў сеанс, моцна бразнуўшы дзвярыма. З той пары не аднойчы радыкальна змяняўся гістарычны кантэкст, у якім «Чужая бацькаўшчына» не гублялася, а, наадварот, прыадкрывала свае новыя грані, што ўласціва мастацкаму твору.

Ігравы фільм з украпінамі анімацыі. Экранны аповед нібыта сатканы з эмоцый героя, дзіўным чынам спалучаючы дакладнасць рэканструкцыі часу (набліжэнне да Аляксея Германа) і магію ўспамінаў пачуццяў (аналагічна «Амаркорду» Фэлліні). Гэты досвед застаўся ўнікальным і для рэжысёра-аніматара Ігара Волчака, і для беларускага ігравога кіно ў цэлым.

Кароткі (шэсць хвілін) анімацыйны фільм, дзе разгортваецца эпас у мініяцюры (фенаменальна). Кінараман «напісаны» вакалам і беларускай выцінанкай.

Дакументальны фільм-прадказанне. Кранальны аповед аб суіснаванні кантрастаў, аб тым, як мінулая эпоха забірае ў палон будучую і як сучасная тузаецца ў брутальных сутыкненнях мараў з рэчаіснасцю.

Дакументальна-ігравы фільм, дзе ў іранічнай манеры счэплены «дзіўныя» карціны і замалёўкі нашай «небывальшчыны», то бок актуальнага непараднага жыцця.

Вельмі рэдкі для беларускага кіно фільм-мюзікл, які меў доўгатэрміновы поспех у савецкіх гледачоў.

Калі на мэце выніковы спіс паводле колькасці згадак, то 10 фільмаў ад кожнага ўдзельніка – вельмі кароткі пералік: лепш было б павялічыць яго ўдвая пры такой свабодзе выбару. А інакш ёсць вялікі шанец атрымаць «клубную версію» найлепшых беларускіх фільмаў за 100 гадоў. І другое. Ці не прыспеў час адхіліцца ад дзяржаўнай версіі юбілею насамрэч беларускай кінавытворчасці, а не ўласна беларускага кіно. Мо лагічна пачынаць адлік з першага ігравога фільму?

Уражальнае спалучэнне трагізму, лірызму і рэалізму.

Новы подых у беларускім кіно, новы падыход да ваеннай тэмы.

За смеласць сказаць слова, калі ўсе маўчаць, за паэтычнасць кінамовы.

За казачнасць і лірычнасць.

За любоў да гісторыі роднай краіны.

За адлюстраванне лёсу жанчыны на вайне.

За спробу вынаходніцтва новай кінамовы і новых сэнсаў.

За спалучэнне традыцыйнай тэмы і новай кінамовы.

За захаванне памяці.

За адлюстраванне беларускага жыцця.