У 2024-м нашаму кіно спаўняецца 100 гадоў: 17 снежня 1924 году была створаная кінастудыя «Белдзяржкіно».
Беларуская незалежная кінаакадэмія (BIFA) правяла апытанне наконт найлепшых беларускіх фільмаў за ўсю гісторыю, запрасіўшы 49 экспертаў: рэжысёраў, кіназнаўцаў, кінакрытыкаў, куратараў ды іншых. Вось 50 стужак, якія набралі найбольшую колькасць згадак у індывідуальных спісах.
Этнограф селіцца ў палескім маёнтку, чыя гаспадыня верыць у злы прывід лідара паўстання.
Захапляльная і вельмі атмасферная экранізацыя знакамітай аповесці Уладзіміра Караткевіча, якая не баіцца быць адрознай ад першакрыніцы — Тарас Тарналіцкі, журналіст
Манрэальскі міжнародны кінафестываль |
прыз журы, 1980
На заданне партызанаў хлопец выпраўляецца да сельскага механіка па выбухоўку.
Гэты фільм, напэўна, самы важны для мяне. Ён нават не пра вайну, а пра ўнікальную асаблівасць беларуса заставацца сябрам толькі самому сабе, калі ўвесь час то захад, то ўсход замінае жыць — Арцём Лобач, рэжысёр
Венскі міжнародны кінафестываль |
рэтраспектыўная праграма, 2019
Хуліганская групоўка з чыгуначнага паселішча пераследуе гарадскіх хіпі, мэталістаў і неанацыстаў.
Такіх свабодных часоў у Беларусі больш не было, некалькі пакаленняў змянілася, але гэтак жа, як герой фільму, не здолелі сфармуляваць сваіх жыццёвых прынцыпаў — Максім Буйніцкі, рэжысёр
Былы настаўнік распаўсюджвае рэкламныя ўлёткі і купляе латарэйны білет у надзеі трапіць з Мазыра на Мальдывы.
Пяшчота і паэзія беларускіх будняў — Міхал Сандыга, кінакрытык
Мінскі міжнародны кінафестываль «Лістапад» |
найлепшы ігравы фільм у нацыянальным конкурсе, 2017
Міжнародны кінафестываль у Марсэлі |
прыз за найлепшы дэбютны фільм, прыз імя Рэно Віктора, адмысловае згадванне ў міжнародным конкурсе, адмысловае згадванне журы «Надзея Марсэлю», 2018
Мінская дыджэйка праўдамі і няпраўдамі дамагаецца амерыканскай візы.
Вясёлая хіпстарская камедыя сталення, якая свядома абыгрывае ўсе магчымыя постсавецкія клішэ. Мантажная сцэна “салат аліўе і кухня”, прымеркаваная да хаўс-музыкі 1990-х гадоў, уяўляе сабой іранічнае відовішча рытму і колеру — Гэлеэн Хэрытсэн, дырэктарка кінафестывалю goEast
Міжнародны кінафестываль у Карлавых Варах |
конкурсная праграма East of the West, 2018
Адэскі міжнародны кінафестываль |
гран-пры «Залаты Дзюк», 2018
Дзед-камуніст і ўнук-стрыптызёр жывуць у адной кватэры і спрачаюцца пра жыццё і краіну.
Кранальны аповед аб суіснаванні кантрастаў, аб тым, як мінулая эпоха забірае ў палон будучую і як сучасная тузаецца ў брутальных сутыкненнях мараў з рэчаіснасцю — ананімная мастацтвазнаўца
Міжнародны кінафестываль goEast у Вісбадэне |
прэмія ФІПРЭССІ, 2019
Канадскі міжнародны фестываль дакументальнага кіно Hot Docs |
пазаконкурсная праграма, 2019
Мінскі міжнародны кінафестываль «Лістапад» |
адмысловы прыз журы ў конкурсе дакументальнага кіно, 2019
Інцэл-эстэт запрашае на лецішча нічога не падазравалых дзяўчат, каб пазбавіцца цнатлівасці.
Вельмі хіпстарскі фільм, які добра паказвае эпоху “залатой моладзі”. Так, мода ў Беларусі своеасаблівая і хіпстары ў нас спецыфічныя — Таня Свірэпа, рэжысёрка
Мінскі міжнародны кінафестываль «Лістапад» |
найлепшы ігравы фільм у нацыянальным конкурсе, 2015
Міжнародны кінафестываль goEast у Вісбадэне |
спецыяльны паказ, 2016
Бедны хлопец і сын заможнага селяніна канкуруюць за ўвагу дзяўчыны ў палескай вёсцы, якая рыхтуецца да савецкага «перамеру» зямлі.
Калі здымалі гэты фільм, мяне яшчэ не было. А калі я прыехаў на беларускае Палессе, то я там адчуваў сябе як у жывым музеі. І гэты фільм для мяне не пра сцэнар ці драматургію. Я яго гляджу як дакументальны, ён зноў-такі пра тое, што паміж — Арцём Лобач, рэжысёр
Міжнародны кінафестываль у Карлавых Варах |
прыз за найлепшы акторскі ансамбль, 1982
Зняволеныя жанчыны ў межах сацыяльнага праекту рыхтуюць у турме спектакль пра пацыентак псіхіятрычнай лякарні.
Дакументальная стужка з Гомельскай калоніі, у якой аўтарка прабілася за, падавалася б, недасяжныя муры і паказала свет унутры праз вельмі кранальную і чалавечую прызму — Мара Тамковіч, рэжысёрка і сцэнарыстка
Фестываль дакументальнага кіно ў Амстэрдаме |
конкурсная праграма «Першае з’яўленне», 2017
Кракаўскі кінафестываль |
адмысловае згадванне журы міжнароднага конкурсу, 2018
Лаўрэат I Нацыянальнай кінапрэміі Беларусі ў намінацыі «Найлепшы неігравы фільм» |
2018
Першая кінавідэакампанія – Беларусь
Дэбют
Анастасія Мірашнічэнка, 2017
27-32
Чацвёра партызанаў выпраўляюцца выконваць бессэнсоўны загад падарваць нікому не патрэбны вясковы мост.
Экранізацыя аповесці Васіля Быкава, дзе канчаткова дэканструяваны афіцыйны партызанскі міф — ананімная культуралагіня
Народны паэт нечакана гіне, разбіўшыся аб гранітную падлогу гатэлю «Масква». Разгадка – ува ўсёй ягонай біяграфіі і творчым шляху.
Самы фенаменальны зліў фільму ў нашай частцы свету. Зліў адбыўся ў вельмі ўдалы момант і ператварыў фільм у адметны грамадскі феномен, які пераклікаўся з настроем часу — Антось Сівых, мастак, вынаходнік і кінематаграфіст
«Беларусьфільм» – Беларусь
Купала
Уладзімір Янкоўскі, 2020
27-32
Бязродны сірата разблакуе жахлівыя ўспаміны з канцлагеру-кіндэргайму, трапіўшы на пасяджэнні суда над калабарацыяністамі.
«Беларусьфільм» – СССР
Сведка
Валерый Рыбараў, 1986
27-32
Акторы андэграўнднага тэатру бяруць удзел у мірных пратэстах і абдумваюць магчымасць ад’езду з краіны.
Вельмі кранальны партрэт масавых пратэстаў супраць фальсіфікацыі выбараў Лукашэнкам у 2020 годзе. Дагэтуль не магу зразумець, як кінааператарам удалося злавіць такія эстэтычныя кадры сярод мітусні — Гэлеэн Хэрытсэн, дырэктарка кінафестывалю goEast
Берлінскі міжнародны кінафестываль |
праграма Berlinale Special, 2021
Капэнгагенскі міжнародны фестываль дакументальнага кіно CPH:DOX |
пазаконкурсная праграма, 2021
Фестываль дакументальнага кіно ў Амстэрдаме |
пазаконкурсная праграма, 2021
Пераможца Беларускай прэміі кінакрытыкаў «Чырвоны верас» у катэгорыі «Найлепшы дакументальны поўнаметражны фільм» |
2024
Living Pictures Production – Нямеччына
Смеласць
Аляксей Палуян, 2021
27-32
33–50:
У апошні дзень вакацыяў школьнік гартае мэмы, гуляе па Кастрычніцкай і абмяркоўвае з прыяцелямі стэндап.
У мяне быў такі ж дзень — Андрэй Кашперскі, рэжысёр
Мінскі міжнародны кінафестываль «Лістапад» |
нацыянальны конкурс, 2019
Міжнародны кінафестываль у Котбусе |
пазаконкурсная праграма, 2020
Мікіта Аляксандраў і Юлія Шатун – Беларусь
Апошні дзень гэтага лета
Мікіта Аляксандраў і Юлія Шатун, 2019
Пасля сустрэчы з феміністкамі ў Берліне беларускія кінематаграфісткі размаўляюць з звычайнымі рабочымі жанчынамі па ўсім былым СССР.
Страшэнны партрэт распаду Савецкага Саюзу з феміністычнага пункту гледжання. Грубы, жахлівы, магутны. Адзін з найважнейшых фільмаў, які выйшаў з так званага постсавецкага рэгіёну — Гэлеэн Хэрытсэн, дырэктарка кінафестывалю goEast
Берлінскі міжнародны кінафестываль |
праграма «Панарама», 1993
Міжнародны кінафестываль goEast у Вісбадэне |
рэтраспектыўная праграма, 2022
Анімацыйны беларускі цэнтр, Брэменскі інстытут кіно і тэлебачання – Беларусь, Нямеччына
Аранжавыя камізэлькі
Юрый Хашчавацкі, 1993
Група археолагаў на чале з будучым палітыкам Зянонам Пазняком знаходзяць масавае пахаванне ў лесе каля Мінску.
Такім я бачу класічны беларускі дакументальны фільм – вельмі важны для сусвету, вельмі важны, каб разумець, чаму мы, беларусы, такія. Сумны, з легендарнымі героямі і які большасць не глядзела ды не паглядзіць — Максім Швед, рэжысёр
Дзяржаўная прэмiя Рэспублiкi Беларусь імя Кастуся Калiноўскага |
разам з фільмамі Міхаіла Жданоўскага «Жаўрукi Беларусi» і «Успамiн пра Мiколу Равенскага», 1994
«Летапіс», «Беларусьфільм» – СССР
Дарога на Курапаты
Міхаіл Жданоўскі, 1990
Іван Індыкоў прыязджае з вёскі ў Мінск па спадчыну ад багатага дзядзькі, але робіцца ахвяраю махляроў.
Гэты фільм выбіраю за эклектыку. Агратрэш, крамбамбуля, Валадарка, папарацы і групіз, аэрапорты і сусветная змова — Антось Сівых, мастак, вынаходнік і кінематаграфіст
Пётр Марцаў, Кінавідэакампанія Алана Карона – Беларусь, Расія
Звычайны прэзідэнт
Юрый Хашчавацкі, 1997
Малады паэт, траўмаваны самагубствам маці, вяртаецца ў родную вёску, дзе зноў сустракае сваю першую каханую.
Найважнейшы фільм, створаны неўзабаве пасля атрымання Беларуссю незалежнасці, пра лёс правінцыйнага паэта, агульны для беларускіх творцаў — Максім Буйніцкі, рэжысёр
Дзяржаўная прэмія Рэспублікі Беларусь у галіне літаратуры, мастацтва і архітэктуры |
1996
Пахаваная пад снегам вёска ажывае разам з нараджэннем дзіцяці ў маладой сям’і.
Любімы фільм, які зрабіў мой настаўнік — Максім Швед, рэжысёр
Кракаўскі кінафестываль |
конкурсная праграма кароткаметражнага дакументальнага кіно, 2003
Міжнародны фестываль дакументальнага і анімацыйнага кіно ў Ляйпцыґу |
адмысловае згадванне журы кароткаметражнага конкурсу, адмысловае згадванне экуменічнага журы, 2003
Міжнародны фестываль дакументальнага кіно Cinéma du Réel |
прыз за найлепшы кароткаметражны фільм, 2004
«Летапіс», «Беларусьфільм» – Беларусь
Кола
Віктар Аслюк, 2003
Баязлівы ахоўнік супермаркету ўступае ў фатальнае супрацьстаянне з вельмі ўпэўненым у сабе крымінальным элементам.
Сумны беларускі гумар як ён ёсць. Я лёгка ўяўляю, што такая гісторыя сапраўды здарылася дзесьці на Серабранцы — Таня Свірэпа, рэжысёрка
Апошнія нязлоўленыя ўдзельнікі антысавецкага паўстання арганізуюць у лесе групавы суіцыд, каб засцерагчы блізкіх.
Адчуванне адчаю, клаўстрафобіі, замкнёнасці – не толькі ў прасторы бясконцага беларускага лесу, але і ў гісторыі — Антось Сівых, мастак, вынаходнік і кінематаграфіст
«Беларусьфільм» – Беларусь
На чорных лядах
Валерый Панамароў, 1995
Былы лагерны ахоўнік выпадкова сустракае на адпачынку былога вязня, пасля чаго пачынае сумнявацца ўва ўсім.
Фільм не згубіў актуальнасці і, здаецца, не згубіць яшчэ доўга. Паводле аднога з герояў, наш браняпоезд нікуды не знік. Ён чакае на запасных шляхах. Ён так і будзе надалей так стаяць цёмным бокам у нашай гісторыі да сімвалічнага акту асуджэння былых катаў — ананімны дырэктар кінафестывалю
Амапавец змушана трымае арыштанта ў сябе ўдома. Школьнікі ідуць на экскурсію ў КДБ. Чыноўнікі сняць калектыўны прарочы сон. Маці шукае сына-салдата, якога нібыта ніколі не існавала.
Смешна і сумна — Андрэй Палупанаў, рэжысёр, прадзюсар і трэнер
Кінафестываль Fantastic Fest у Остыне |
адмысловае згадванне журы конкурсу Fantastic Shorts за эпізод «Ператрымка», 2023
Міжнародны кінафестываль goEast у Вісбадэне |
міжнародная конкурсная праграма, 2024
Таллінскі кінафестываль «Цёмныя ночы» |
пазаконкурсная праграма «У дзеянні: беларуская апазіцыя», 2024
Муж не ведае, што рабіць, калі ягоную жонку-журналістку садзяць на доўгі тэрмін за стрым з мірнага пратэсту.
Кінафестываль Tribeca ў Нью-Ёрку |
міжнародны конкурс ігравых фільмаў, 2024
Індыйскі міжнародны кінафестываль |
міжнародная конкурсная праграма, 2024
Турынскі кінафестываль |
міжнародная конкурсная праграма, 2024
Media Corporation – Польшча
Пад шэрым небам
Мара Тамковіч, 2024
Да незадаволенасці мужа маладая беларуская мастачка заводзіць душэўнае сяброўства са старым польскім мастаком.
Філасофскае назіранне, напоўненае змірэннем з непазбежнасцю смерці, але пры гэтым поўнае жадання жыць — Наталля Вавілонская, журналістка і менеджарка культурніцкіх праектаў
Фестываль дакументальнага кіно ў Амстэрдаме |
прыз за найлепшы сярэднеметражны фільм, 2018
Кракаўскі кінафестываль |
«Срэбны ляйконік» за найлепшую рэжысуру дакументальнага фільму ў нацыянальным конкурсе, 2019
Мінскі міжнародны кінафестываль «Лістапад» |
найлепшы дакументальны фільм у нацыянальным конкурсе, 2019
Была ўлічаная сума згадак мультфільмаў «Беларускія прымаўкі», «Выцінанка-выразанка», «Як служыў жа я ў пана». Ува ўсіх працах ажылыя выцінанкі ці то скажаюць, ці то смела ўдакладняюць сэнс таго фальклору, які яны ілюструюць.
Этна, у якім хочацца жыць — Максім Жбанкоў, медыяактывіст і культурніцкі аналітык